ระบบการเงินระหว่างประเทศ

ระบบการเงินระหว่างประเทศคือกฎที่กำหนดความสัมพันธ์ทางการเงินระหว่างประเทศและเป็นพื้นฐานสำหรับการทำธุรกรรมและการชำระเงินระหว่างประเทศ ระบบการเงินระหว่างประเทศโดยทั่วไปประกอบด้วยสามด้านคือ: ①การกำหนดสินทรัพย์สำรองระหว่างประเทศ; ②การจัดการอัตราแลกเปลี่ยน; ③วิธีการควบคุมการชำระเงินระหว่างประเทศ จนถึงปัจจุบัน ระบบการเงินระหว่างประเทศได้ผ่านพ้นกระบวนการวิวัฒนาการจากระบบมาตรฐานทองไปเป็นระบบเบรตตันวูดส์และระบบจาเมกา。

กระบวนการวิวัฒนาการของระบบ

ระบบการเงินระหว่างประเทศที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกในโลกคือระบบมาตรฐานทอง ซึ่งเป็นยุคทองของระบบมาตรฐานทองระหว่างปี 1880-1914 ในระบบนี้ ทองคำทำหน้าที่เป็นสกุลเงินระหว่างประเทศ อัตราแลกเปลี่ยนระหว่างสกุลเงินของประเทศต่างๆ ถูกกำหนดโดยสัดส่วนของทองคำที่แต่ละประเทศถืออยู่ ทองคำสามารถเคลื่อนย้ายระหว่างประเทศได้อย่างอิสระ และภายใต้การทำงานของ "จุดการส่งทองคำ" อัตราแลกเปลี่ยนมีความเสถียรและการชำระเงินระหว่างประเทศมีการปรับตัวโดยอัตโนมัติ เนื่องจากการเกิดสงครามโลกครั้งที่หนึ่งในปี 1914 ประเทศที่เข้าร่วมสงครามได้ห้ามการส่งออกทองคำและหยุดการแลกเปลี่ยนธนบัตรเป็นทองคำ ทำให้ระบบมาตรฐานทองถูกทำลายอย่างรุนแรง หลังจากนั้นถึงแม้จะมีการเปลี่ยนเป็นระบบมาตรฐานทองคำแท่งหรือระบบมาตรฐานการแลกเปลี่ยนทองคำ แต่เนื่องจากความไม่เสถียรของตัวระบบเองจึงไม่สามารถคงอยู่ได้อย่างยั่งยืน ในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจครั้งใหญ่ในปี 1929-1933 ระบบมาตรฐานทองคำก็ล้มเหลว จากนั้นระบบการเงินระหว่างประเทศจึงเกิดความยุ่งเหยิง จนกระทั่งปี 1944 จึงมีการสร้างระบบการเงินระหว่างประเทศใหม่ขึ้นคือระบบเบรตตันวูดส์。

ระบบเบรตตันวูดส์

หลังการเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศในโลกทุนนิยมเกิดภาวะเงินเฟ้ออย่างรุนแรง หลังสงคราม ประเทศในยุโรปมีความสามารถทางเศรษฐกิจลดลงอย่างมาก สหรัฐอเมริกากลายเป็นประเทศที่มีอำนาจอันดับหนึ่งของโลก การสำรองทองคำของสหรัฐฯ เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยมีสัดส่วนประมาณ ¾ ของการสำรองทองคำในประเทศทุนนิยมอื่นๆ ประเทศในยุโรปตะวันตกต้องการดอลลาร์จำนวนมากเพื่อชดเชยการขาดดุลการค้าอย่างมหาศาล จึงเกิดภาวะ "ขาดแคลนดอลลาร์" การขาดดุลการชำระเงินระหว่างประเทศและการสำรองทองคำไม่เพียงพอ ทำให้ประเทศส่วนใหญ่เพิ่มการควบคุมเงินตราและสร้างอุปสรรคต่อการขยายตัวไปข้างนอกของสหรัฐฯ สหรัฐฯ ต้องการทำให้สกุลเงินของประเทศยุโรปตะวันตกกลับคืนสู่การแลกเปลี่ยนเงินตราอย่างอิสระ และพยายามหามาตรการที่มีประสิทธิภาพสำหรับเรื่องนี้。

การประชุมที่เบรตตันวูดส์

ในเดือนกรกฎาคมปี 1944 สหรัฐอเมริกาได้จัดการประชุม "การประชุมการเงินระหว่างประเทศของประเทศสมาชิกแห่งสันนิบาตแห่งชาติ" ที่เมืองเบรตตันวูดส์ ซึ่งมีประเทศเข้าร่วม 44 ประเทศ ได้มีการผ่านข้อตกลง "ความตกลงด้านการเงินระหว่างประเทศ" และ "ข้อตกลงในการฟื้นฟู และการพัฒนา" ซึ่งรวมเรียกว่า "ข้อตกลงเบรตตันวูดส์" ข้อตกลงนี้สร้างระบบการเงินทุนนิยมที่มีดอลลาร์เป็นศูนย์กลาง ซึ่งหลักการสำคัญของระบบเบรตตันวูดส์คือ: (1) ใช้ทองคำเป็นฐาน มีดอลลาร์เป็นสกุลเงินสำรองระหว่างประเทศที่สำคัญที่สุด โดยปรับใช้ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบ "สองการผูกพัน" คือดอลลาร์ผูกพันกับทองคำโดยตรง สกุลเงินอื่นๆ จะผูกพันกับดอลลาร์ (2) ใช้อัตราแลกเปลี่ยนคงที่ (3) กองทุนการเงินระหว่างประเทศจะมีการจัดสรรเงินทุนเพื่อประกันความช่วยเหลือแก่สมาชิก (4) ประเทศสมาชิกจะไม่จำกัดการชำระเงินระยะประจำ และไม่ควรใช้มาตรการทางการเงินที่มีการเลือกปฏิบัติ ระบบการเงินนี้แท้จริงแล้วเป็นระบบที่มีดอลลาร์-ทองคำเป็นฐาน และเป็นระบบที่ผูกพันกับการแลกเปลี่ยนเงินตราระหว่างประเทศ

ผลกระทบและการล่มสลายของระบบเบรตตันวูดส์

ระบบเบรตตันวูดส์ซึ่งมีดอลลาร์เป็นศูนย์กลางได้มีบทบาทเชิงบวกต่อการพัฒนาทางเศรษฐกิจของประเทศในระบบทุนนิยมหลังสงครามโลกครั้งที่สอง แต่เมื่อเวลาผ่านไป ข้อบกพร่องต่างๆ ของระบบเบรตตันวูดส์ก็เริ่มปรากฏให้เห็นมากขึ้น ตั้งแต่ทศวรรษที่ 1960 เป็นต้นไป สหรัฐฯ มีการขาดดุลการค้าระหว่างประเทศอย่างมาก การสำรองทองคำไหลออกอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดวิกฤตดอลลาร์ซ้ำแล้วซ้ำเล่า ในวันที่ 15 สิงหาคม 1971 สหรัฐอเมริกาเปิดเผยการละทิ้งมาตรฐานทองคำ ในเดือนธันวาคมปีเดียวกัน สหรัฐฯ ได้ประกาศการลดค่าของดอลลาร์ต่อทองคำ ในเดือนมิถุนายน 1972 จนถึงต้นปี 1973 ดอลลาร์เกิดวิกฤตอีกครั้ง และในวันที่ 12 มีนาคม 1973 สหรัฐฯ ได้ลดค่าดอลลาร์อีกครั้ง ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน 1974 เป็นต้นไป ข้อตกลงระหว่างประเทศได้ยกเลิกความสัมพันธ์ที่แน่นอนระหว่างเงินตราและทองคำ ระบบเบรตตันวูดส์ซึ่งมีดอลลาร์เป็นศูนย์กลางจึงล่มสลายลงโดยสิ้นเชิง。

ระบบการเงินที่จาเมกา

หลังจากที่ระบบเบรตตันวูดส์ล่มสลาย ระบบการเงินระหว่างประเทศก็กลับมาอยู่ภายใต้ความยุ่งเหยิงอีกครั้ง ส่งผลทำให้สถานการณ์ทางการเงินระหว่างประเทศไม่แน่นอน ในเดือนมกราคมปี 1976 กองทุนการเงินระหว่างประเทศได้มีการจัดการประชุม "คณะกรรมการชั่วคราวเกี่ยวกับระบบการเงินระหว่างประเทศ" ที่จาเมกา ซึ่งส่งผลให้เกิด "ข้อตกลงจาเมกา" ขึ้น ในเดือนเมษายนของปีเดียวกัน สภากองทุนการเงินระหว่างประเทศได้ผ่านการแก้ไขข้อตกลงการเงินระหว่างประเทศครั้งที่สอง และมีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 เมษายน 1978 ส่งผลให้เกิดระบบการเงินระหว่างประเทศใหม่ซึ่งเรียกว่าระบบจาเมกา。

บทบาทของระบบจาเมกา

การดำเนินการของระบบจาเมกาได้มีบทบาทเชิงบวกในการรักษาการทำงานของเศรษฐกิจระหว่างประเทศและส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจของโลก แต่ระบบจาเมกายังไม่ใช่ระบบการเงินระหว่างประเทศที่สมบูรณ์แบบ เนื่องจากยังมีข้อบกพร่องบางประการ ระบบการเงินระหว่างประเทศยังคงต้องการการปฏิรูปและปรับปรุงเพิ่มเติม。